Του Γιάννη Αποστόλογλου
Σε πόσες οικογένειες, τουλάχιστον σε αυτές που διεκδικούν τον χαρακτηρισμό “τυπικές”, δεν υπάρχει έστω και ένας συγγενής ο οποίος φέρει τον χαρακτηρισμό του αποτυχημένου, του ασώτου; Αυτό το μαύρο πρόβατο της αγέλης, που όλες οι μανάδες προειδοποιούν τα παιδιά τους να προσέχουν γιατί αλλιώς κινδυνεύουν και γίνουν σαν αυτόν.
«Κάθε τυπική οικογένεια διαθέτει υποχρεωτικά έναν αποτυχημένο· μια οικογένεια χωρίς αποτυχημένο δεν είναι πραγματική οικογένεια, αφού της λείπει το θεμελιώδες στοιχείο που θα την αμφισβητεί και θα τη νομιμοποιεί.»
Σε αυτή την φράση θεμελιώνεται όλο το μυθιστόρημα του Πιερ Μερό, «Τα Θηλαστικά». Τον ρόλο του αποτυχημένου τον επωμίζεται ο θείος, και ο Μερό κατασκευάζει έναν χαρακτήρα ο οποίος σίγουρα έχει καταλάβει μια θέση στους αγαπημένους μου μυθιστορηματικούς ήρωες.
Ο θείος λοιπόν, είναι ένας αποτυχημένος μεσήλικας. Αποτυχημένος φύσει και θέσει,για τις συνειδήσεις καθώς πρέπει συγγενών. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ήταν πάντα τέτοιος. Φέρελπις στα νεανικά του χρόνια, με καλές σπουδές που κάπου στην πορεία όμως αποκλίνει των στόχων και των υψηλών ετεροκαθορισμένων προσδοκιών. Η ύπαρξη του σαφώς και παίζει ζωτικής σημασίας ρόλο καθώς επιβεβαιώνει το αίσθημα της επιτυχίας για τα υπόλοιπα μέλη.
Η εξίσωση της ζωής του αποτελείται από αλκοολικές νέον πινακίδες των σκοτεινών μπαρ με τις χλωμές υπάρξεις, την ανικανότητά του να αγαπήσει καθώς είναι επιρρεπής στις συναισθηματικές αυτοκτονίες, τις ανυπόφορες δουλειές, τις αποτυχημένες απόπειρες ψυχανάλυσης, και καμιά σαρανταριά τσιγάρα ημερησίως. Βιώνει στο έπακρον την φράση του Αντουάν Μπλοντέν: «εδώ και τριάντα χρόνια κρύβω τη φήμη μου στα μπαρ». Κύρια θέση στην ζωή του θείου όμως κατέχει η σκληρή μοναξιά και η έλλειψη συντροφικότητας, απόδειξη, εκτός των άλλων, μιας παταγώδους αποτυχίας.
Οι κοινωνικοί προβληματισμοί του συγγραφέα είναι διάχυτοι σε όλη την έκταση του μυθιστορήματος. Προβληματισμοί οι οποίοι θέτουν την αστική οικογένεια ως μικρογραφία της κοινωνίας στο στόχαστρο, με τον συγγραφέα σε ρόλο σκοπευτή να πυροβολεί όλα τα κακώς κείμενα και τις μικροαστικές αγχώδεις, σχεδόν ασφυκτικές, συμπεριφορές που την διακατέχουν, υπό το πρόσχημα πάντα της αγάπης. Συμπεριφορές που δεν είναι τίποτα άλλο από ένα μηχανισμό παραγωγής ενοχών, σεξουαλικών εμμονών και χρόνιων κόμπλεξ. Η οικογένεια χρησιμοποιείται ως προπύργιο για την καυστική, ειρωνική και εως ενός σημείου αδυσώπητη κριτική του, αλλά είναι η κοινωνία και ο δυτικός τρόπος ζωής που αποτελεί το μεγάλο στόχο.
Ο Μερό διαθέτει ένα στυλ ιδιαίτερο που σε πολλά σημεία θυμίζει τον Ουέλμπεκ και τον Μπουκόφσκι. Όπως έγραψε χαρακτηριστικά η Le Nouvel Observateur “οι καταραμένοι της δύσης βρήκαν τον καινούριο τροβαδούρο τους”.
Με λόγο αρκετά ποιητικό που διακατέχεται από μία πνοή ελαφριάς απόγνωσης, και έντονα σαρκαστικό, μαύρο μα και καλοδεχούμενο χιούμορ που χαλαρώνει τα γκέμια της διάθεσης του αναγνώστη για να τα τραβήξει και πάλι αμέσως μετά με περισσότερη δύναμη.
Το βασικό χαρακτηριστικό της γραφής του Μερό, σε αυτό το βιβλίο, είναι οι διαρκείς εναλλαγές αφηγηματικών προσώπων. Ξεκινώντας από το τρίτο ενικό της περιγραφής, περνάει στο πρώτο ενικό γεγονός που υποψιάζει τον αναγνώστη πως εκείνα τα κομμάτια αποτελούν βιογραφικά ή προσωπικά βιώματα του Πιερ Μερό και από εκεί στο δεύτερο πληθυντικό που τοποθετεί τον αναγνώστη στο κέντρο του μυθιστορήματος, στην θέση του ήρωα, αναγκάζοντάς τον να ταυτιστεί με έναν τύπο που είναι χαμένος από χέρι.
Τα «Θηλαστικά» δεν είναι τυχαίο που απέκτησαν μεγάλη απήχηση στο γαλλικό και όχι μόνο κοινό, και τιμήθηκαν το 2003 με το βραβείο Flore. Σίγουρα στην επόμενη εξόρμηση στα βιβλιοπωλεία θα αναζητήσω κάτι του ίδιου συγγραφέα.
bookaroume 